Miisaan qaadashada caadiga ah ee uurka waa inta u dhaxaysa 10-12.5kg (22-28lb). Xisaabi BMI-gaaga (Tusmada Mass Index) oo leh xisaabiyaha BMI ee hoose, adoo adeegsanaya miisaankaaga uurka ka hor. Haddii aad ku bilowdo uurkaaga BMI sare (in ka badan 35) ama BMI hoose (18 ama ka yar) umulisadaada ama GP-gaaga ayaa ku siin kara talo gaar ah oo ku saabsan miisaan luminta.
Haweenka uurka leh waxaa lagula talinayaa inay qaataan tallaalka COVID-19 iyo tallaallada hargabka markii la bixiyo maadaama kuwani ay bixiyaan kahortagga ugu wanaagsan ee jirada daran.Dhamaan dumarka uurka leh waxaa lagu dhiirigelinayaa inay ballan ka sameystaan dhakhtarka ama farmashiyaha maxalliga ah si ay u qaataan tallaalka hargabka bilaashka ah inta lagu jiro bilaha jiilaalka (Oktoobar ilaa Febraayo). Tallaalka hargabku waa mid ka mid ah siyaabaha ugu waxtarka badan ee aad naftaada u ilaalin karto xilliga qaboobaha. Baadhitaanka Caafimaadka Dadweynaha ee England ayaa sheegay haddii ay labadaba kugu dhacaan (COVID-19 iyo hargab) isku waqti ay u badan tahay inaad si xun u bukoodo marka loo eego haddii uu hal fayras keli kugu dhoco.Akhri xiriirintan si aad u hesho macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan tallaalka COVID-19:
Haddii talooyinkaan aysan ku caawin, oo aad dareento hoos ama aad walwalsan tahay wax ka badan laba toddobaad, waxay noqon kartaa wax ka sii daran. Waxaad heli kartaa caawimaad si aad u dareento wanaag, kala hadal umulisadaada ama dhaqtarkaaga wixii ku saabsan xulashooyinkaaga iyo halka aad ka heli karto taageero.U adeegso barnaamijka Moment Health si aad ula socoto niyadaada uurka.
Jimicsiyada sagxada Pelvic waxay gacan ka geystaan xoojinta muruqyada miskaha, kuwaas oo culeys dheeri ah ku jira inta uurka iyo dhalmada. Qaadashada layliyadaan si joogto ah waxay yareyn doontaa suuragalnimada inaad la kulanto uur iyo ka dib dhalmada kadib oo aad ka caawiso jirkaaga inuu soo kabto dhalashada kadib. Waxay kaloo yareyn kartaa halista kaadida iyo kaadida mustaqbalka, iyo sidoo kale yareynta astaamaha unugyada miskaha.Waa inaad bilowdaa laylisyada isla marka aad uur leedahay oo aad sii waddo inta aad uurka leedahay oo aad sii waddo laylisyada inta lagu jiro xilliga dhalmada ka dib.
Sida loo sameeyo jimicsigaaga sagxada miskaha
U jiifso ama fadhiiso si raaxo leh oo ku bilow adigoo qiyaasaya inaad isku dayeyso inaad naftaada ka joojiso inaad ka gudubto dabaysha/finanka adoo ku tuuraya muruqyada ku wareegsan marinka dambe sii wadida qulqulka siilka. Ha sameynin tan inta aad musqusha ku jirto, oo ha ku hayn kaadidaada maadaama tani ay u horseedi karto dhibaatooyin la xiriira shaqada kaadiheysta. Waa inaad u shaqeysaa muruqyadan laba qaab:
Ku hay tuuji dhowr ilbiriqsi ka dibna is deji. Ku celi tan illaa 10 jeer, si tartiib tartiib ah u xajista tuujinta muddo dheer (ilaa 10 seks).
Tuuji oo sii daa isla markiiba. Ku celi 10-ka jeer.
Haddii aad la kulanto wax dhibaato ah oo ku saabsan xakameynta kaadidaada, dabaysha, dhaqdhaqaaqa mindhicirka ama aad leedahay astaamo kasta oo ku saabsan culeyska siilka, waa inaad tan kala hadashaa umulisadaada, waxayna kugula talin karaan in loo gudbiyo dhakhaatiirta jimicsiga caafimaadka dumarka.U adeegso NHS-ta ku talisay barnaamijka ‘Squeezy app’ si aad kuugu taageerto inaad la socoto jimicsi dabaq ah oo caadi ah oo ku dhaca uurka iyo wixii ka dambeeya.
Muruqyada sagxada miskaha waxay taageeraan xubnaha miskaha, waxay xasiliyaan kala-goysyada miskaha waxayna mas’uul ka yihiin xakameynta kaadiheysta iyo howlaha mindhicirka. Muruqyadan ayaa la fidiyaa inta uurka iyo dhalashada – taas oo mararka qaar u horseedi karta daciifnimo ama cilad inta uurka la leeyahay iyo gaar ahaan dhalashada kadib.Xoojinta muruqyadan ayaa:
Ilaalyai ama hagaajiya kaadiheysta iyo xakameynta mindhicirka
Yareynta halista faafitaanka xubnaha miskaha
Gacan ka geysashada xasilinta kala-goysyada miskaha iyo laf-dhabarka hoose.
Jimicsiyada waa in la bilaabaa isla marka catheter-kaaga (haddii aad mid leedahay) laga saaro oo aad kaadida ka gudubtay. Layligani waxay gacan ka geysan kartaa yareynta bararka iyo xanuunka iyo sidoo kale daaweynta/ka hortagga incontinence. Waa in la dhammeeyaa ugu yaraan saddex jeer maalintii. Waxay qaadan kartaa ilaa seddex bilood muruqyada inay dib u soo ceshadaan xooggooda.
Sida loo sameeyo jimicsigaaga sagxada miskaha
U jiifso ama fadhiiso si raaxo leh oo ku bilow adigoo qiyaasaya inaad isku dayeyso inaad naftaada ka joojiso inaad ka gudubto dabaysha/finanka adoo ku tuuraya muruqyada ku wareegsan marinka dambe iyo xubinka taranka. Ha sameynin tan inta aad musqusha ku jirto, oo ha ku hayn kaadidaada maadaama tani ay u horseedi karto dhibaatooyin la xiriira shaqada kaadiheysta. Waa inaad u shaqeysaa muruqyadan laba qaab:
Ku hay tuuji dhowr ilbiriqsi ka dibna is deji. Ku celi tan illaa 10 jeer, si tartiib tartiib ah u xajista tuujinta muddo dheer (illaa 10 sekan).
Tuuji oo sii daa isla markiiba. Ku celi 10-ka jeer.
Waaliddiinta iyo dadka dhawaan dhali raba ee leh baahiyo ama naafanimo dheeraad ah ayaa had iyo jeer si fiican ula qabsada wax qabadkooda guriga iyo shaqada, xiriirkooda iyo is-dhexgalka bey’ada ku xeeran. Laqabsashada uurka, dhalmada iyo waalidnimada laakiin waxay u baahan kartaa la qabsi dheeraad ah. Waxaa lagu qiyaasaa in ku dhawaad 10% waalidiinta ay leeyihiin xaalad caafimaad oo muddo dheer ah taasoo sababi karta naafanimo ama la qabsiga nolol maalmeedka.Adeegga dhalmada iyo adeegyada kale waxay la shaqeyn karaan waalidiinta si loo fududeeyo go’aan qaadashada shaqsiyeed, helitaan adeegyada oo siman iyo laqabsiga uurka ama dhalmada iyo waalidnimada.
Talooyin ku saabsan helitaanka taageerada aad u baahan tahay:
Soo sheeg baahiyahaaga dheeraadka ah markaad buuxineyso foomka gudbinta uurka oo ka hadal baahiyadan mar labaad markaad la kulanto umulisadaada.
Weydiiso in laguu xilsaaro umuliso la magacaabay ama inaad ka mid noqoto sii koox daryeel ah oo sii jiraty. Ogaanshaha umulisadaada waxay fududeyneysaa wada shaqeynta iyo qorsheynta shaqsiyeed ee ku saabsan baahiyahaaga.
Adigu khabiir baad ku tahay naftaada, markaa kala hadal umulisadaada wixii kaa caawin doona uurka, dhalmada iyo waalidnimada. La kaasho umulisadaada marka aad buuxineyso ‘Caafimaadka iyo samaqabka uurka ee daryeelka shakhsi ahaaneed iyo qorshaha taageerada’, adoo muujinaya baahida loo qabo isbedellada iyo marin u helka.
La xiriir kooxda ‘Health Needs Assessment’ oo micneheedu yahay ‘Qiimaynta Baahiyaha Caafimaadka’ haddii aad u baahan tahay qiimeynta gurigaaga, baahiyaha daryeelka ama faa’iidooyin kale.
La xiriir kooxda Naafanimada ee deegaanka si aad u hesho talo iyo qalab ku caawiya sidha sariirta ama derinta gariirta marka cunuga uu ooyo si aad uga digtoonaato, waa haddii maqalkaaga uu culusyahay.
Weydiiso inaad aragto daaweeye xirfad leh si aad u hesho talo dheeraad ah oo la-qabsi ah oo ku saabsan guriga iyo waalidnimada. La xiriir ‘Social Services Occupational Therapy’ oo micneheedu yahay kooxda Daaweynta Shaqada Bulshada ee deegaanka (si aad u hesho qalabka la-qabsiga iyo bedelida guriga) ama kooxaha Daaweynta Bulshada sidha dhaqan-celinta neerfaha ee xaaladaha gaarka ah sida ‘Multiple sclerosis’, istaroog ama ‘Functional Neurological Disorder’, ama iyada oo loo marayo ‘Learning Disability Team’ oo micneheedu yahay Kooxda Naafanimada Barashada’ ee bulshadaada. dhakhtarkaagu wuxuu kaa caawin karaa samaynta tixraacyadan.
Waxaad codsan kartaa waqtiyo ballan oo dheeri ah, gaadiid iyo marin u helis goob loogu talagalay ballamaha si loo fududeeyo baahiyahaaga ama qofka ku dareyeela.
Tixgeli haddii aad u baahatid in qof kula jooga ballamaha, sidha Turjubaanka Luqadda dhegoolaha ee Ingiriiska (BSL), qareen ama qaraabo ku dareyeela. Ka hadal cidda aad u baahan tahay in ay kula joogto inta lagu jiro joogitaanka bukaan-jiifka isbitaalka -eeyga dadka caawiya ama daryeele ama adeegga turjumaadda.
Ka hadal qaabka aad u jeceshahay isgaarsiinta sidha macluumaad yar yar, macluumaad e-mayl ah oo lagu taageerayo talo afka ah si loo xoojiyo xusuusta, daabacaadda farta waa weyn, ama aaladaha farsamada sidha app-ka saxiixida ama fariin maqal ah.
Weydii wixii ku saabsan marin u helka fasallada dhalmada ka hor. Turjumaanka BSL wuu kula joogi karaa haddii aad maqal la’aan tahay; macluumaadka sidoo kale waxaa loogu talagalay waalidiinta aragga waayay. Umulisadu waxay u qoondeyn kartaa waqti kalfadhiga shaqsiyeed si ay ugu shaqeyso baahiyahaaga.
Deegaanka:
Way fiicnaan kartaa in la codsado socdaal lagu tago goobaha dhalmada iyo kuwa dhalmada ka dib si aad u ogaado aagagaaga una garato halka looga baahan karo in wax laga badalo.
Kala hadal umulisadaada helitaanka barkadda dhalmada, musqulaha, qubeyska, sariiraha, iyo hal qol oo cunuga lagu daryeelo dhalmada ka dib si loo fududeeyo joogitaankaaga haddii loo baahdo.
Kala hadal umulisadaada iftiinka, codka ama dareenka heerkulka ama wixii la mid ah ee ka dhigaya la qabsiga deegaanka mid fudud.
Ka hadal sida ugu wanaagsan ee aad dhinaca u dhigi karto xilliga dhalmada haddii loo baahdo in wax la beddelo.
Aagga hurdada ee ilmaha – meel yar oo cunuga lagu rido oo sariirta lagu dhejiyo ma fududaanaysa in ilmaha aad gaadho habeenkii?
Qorshee qalabkaaga habeen iyo maalin – ka fikir sidii aad u heli lahayd hurdo aamin ah oo aad ku seexato qolkaaga jiifka iyo fadhiga.
Meesha carruurta dharka looga beddelo (tusaale, sariirta iyo qalabka) aagga maalintii ama habeenkii – si loo taageero ilaalinta tamarta.
Qaadida ilmaha – cunuga oo xidhan mara dhabarka lagu xiri karo ayaa kaa caawin kara inaad awood u yeelato inaad gacmahaaga wax kale u isticmaasho, ama kursi fudud oo guriga yaalla si aad ugu dhex kaxeyso ilmaha qolka.
Gaadiidka ilmaha – ma isticmaali doontaa gaadiidka dadweynaha, baabuur ama socod? Tixgeli baahiyahaaga markaad dooranayso kursiga dadka naafada. Miisaanka, fududeynta gelitaanka, isu keenida qalabka kursiga iyo keydinta ayaa ah waxyaabo ay tahay in laga fiirsado marka la dooranayo kursiga.
Quudinta dhallaanka – kala hadal umulisadaada. Tixgeli barkinta loogu talagalay quudinta ilmaha ee uu ilmuhu ku tiirsado. Tixgeli raaxadaada iyo qaabka fadhiga ama jiifka. Qaabkee ayaad u quudin cunuga? Ka fikir qaababka sidha isticmaalka hal gacan ama qalab xahiya dhalada. Weydii umulisadaada wixii ku saabsan aruurinta caanaha naaska inta lagu jiro xilliyada ugu dambeysa ee uurka haddii aad dareento inay tani waxtar u yeelan karto daboolida baahiyaha ilmaha maalmaha hore.
Haddii daalku walaac kugu hayo, umulisadaada ayaa kaala shaqeyn karta si ay kuu siiso talooyin sida hurdo marka ilmuhu seexdo, talooyinka ilaalinta tamarta sida qorshaynta, kala-soocidda iyo kala-mudnaanta waxa aad u baahan tahay inaad sameyso, dib u dhiga, ama wakiilinta si aad u suurta galiso daryeelkaaga iyo daboolida baahiyaha dhallaankaaga.
La hadal daryeelayaashaada ama qoyskaaga si aad u hubiso sida ay kuu caawin karaan. Qorshee inta aad uurka leedahay si aad diyaar u noqoto marka ilmuhu yimaado. Kala hadal umulisadaada halka ay ka jirto taageero xaddidan si aad u sahamiso adeegyada kale ee aad heli karto.
Haddii aad u safreyso dalal u baahan talaal gaar ah fadlan la hadal kalkaaliyahaaga caafimaad. Tallaallada qaarkood ee adeegsada bakteeriyada nool ama fayraska laguma talinayo inta uurka la leeyahay sababta oo ah walaac ayaa jira in kani dhaawici karo ilmaha uurka ku jira. Tallaallada aan firfircoonayn ayaa ku nabdoon uurka.
Duulimaadku waxyeello uma leh adiga ama cunuggaaga, laakiin waxaa muhiim ah inaad kala hadasho uurkaaga umulisadaada ama dhaqtarkaaga ka hor intaadan diyaaradda ku safrin.Suurtagalnimada in foosha la galo ayaa ka sarreysa 37 toddobaad ka dib shirkadaha diyaaradaha qaarkoodna kuu oggolaan maayaan inaad ku duusho dhamaadka uurka. Si toos ah ula hubso diyaaradda arintan. Toddobaadka 28 ee uurka ka dib, diyaaradda waxay weydiisan kartaa warqad ka socota GP-gaaga oo xaqiijineysa taariikhda aad ku sugan tahay, iyo inaadan halis ugu jirin dhibaatooyin.Safarka masaafada dheer wuxuu xambaarsan yahay halis yar oo xinjirowga dhiigga (DVT). Kala hadal wixii safar dheer ah ee dhaqtarkaaga ah maadaama aad u baahan karto daawo ka hortag ah DVT, gaar ahaan haddii aad leedahay arrimo kale oo khatar ah.Markaad hawada kujirto, biyo badan cab oo si joogto ah ugu dhaqaaq qolka. Waxaad ka iibsan kartaa laba kayd oo cadaadis ah farmashiyaha, kaas oo gacan ka geysan doona yareynta halista DVT.
Safarrada gawaarida dhaadheer waxaa muhiim ah in si joogto ah loo joojiyo nasashada iyo in lugahaaga la fidiyo. Ku xir suunka kursiga iskutallaabtaada ee u dhexeeya naasahaaga iyo suunka dhabta ah ee miskaha hoostiisa, oo aan ku jirin bowdada. Shilalka wadooyinka ayaa ka mid ah sababaha ugu badan ee dhaawaca haweenka uurka leh. Ka fogow inaad safaro dheer kaligaa sameyso oo aad la wadaagto wadista dadka kale markii ay suurtagal tahay.
Ku wadista baaskiil uurka waa in si taxaddar leh loola macaamilaa, iyadoo ay ugu wacan tahay halista kasoo dhicida oo ku dhaawici kara adiga ama cunuggaaga. Uurkaaga kala-goysyadaadu way xasillooni yar yihiin, xaruntaada culeyska ayaa la beddelaa jawaab celintaaduna way gaabisaa. Waxaa laga yaabaa inay ugufiican tahay inaad ka fogaato baaskiil wadista ilaa aad si joogto ah u isticmaasho baaskiil wadista.
Miisaan qaadashada caadiga ah ee uurka waa inta u dhaxaysa 10-12.5kg (22-28lb). Xisaabi BMI-gaaga (Tusmada Mass Index) oo leh xisaabiyaha BMI ee hoose, adoo adeegsanaya miisaankaaga uurka ka hor. Haddii aad ku bilowdo uurkaaga BMI sare (in ka badan 35) ama BMI hoose (18 ama ka yar) umulisadaada ama GP-gaaga ayaa ku siin kara talo gaar ah oo ku saabsan miisaan luminta.
Waaliddiinta iyo dadka dhawaan dhali raba ee leh baahiyo ama naafanimo dheeraad ah ayaa had iyo jeer si fiican ula qabsada wax qabadkooda guriga iyo shaqada, xiriirkooda iyo is-dhexgalka bey’ada ku xeeran. Laqabsashada uurka, dhalmada iyo waalidnimada laakiin waxay u baahan kartaa la qabsi dheeraad ah. Waxaa lagu qiyaasaa in ku dhawaad 10% waalidiinta ay leeyihiin xaalad caafimaad oo muddo dheer ah taasoo sababi karta naafanimo ama la qabsiga nolol maalmeedka.
Adeegga dhalmada iyo adeegyada kale waxay la shaqeyn karaan waalidiinta si loo fududeeyo go’aan qaadashada shaqsiyeed, helitaan adeegyada oo siman iyo laqabsiga uurka ama dhalmada iyo waalidnimada.
