Posted on

Getting to know your baby after birth

Barashada cunuggaaga dhalashada ka dib

Mother holding baby bends from the waist to kiss the baby's head Sida xiriir kasta oo kale, waqti ayey qaadataa in aad barato cunuggaaga cusub. Dareenka jacaylka ayaa waqti qaadan kara si loo horumariyo. Dareemida ku filnaansho la’aanta wax naadir ah ma aha oo gebi ahaanba waa caadi. Muuqaal
Best beginnings – Fathers
Posted on

Keeping your baby warm after birth

Ka dhig cunuggaaga mid diiran dhalashada ka dib

Baby wearing a sleep suit and a baby beanie hat

Maxay tani muhiim u tahay?

Haddii ilmuhu qabow noqdo dhalashada ka dib, ilmuhu wuxuu halis ugu jiraa inuu ku dhaco hypothermia. Hypothermia waa xaalad halka heerkulka jirku hoos ugu dhaco heer aad u hooseeya oo waliba khatar ku ah  Ilmaha hadda dhashay, tani waxay dhacdaa marka heerkulka ilmuhu hoos uga dhaco 36.5°C. Ilmaha qaba hypothermia waxaa laga yaabaa inay dhibaato ku qabaan neefsashada si joogto ah iyo sii wadida sonkorta dhiigooda waxayna ku dambayn kartaa gelitaanka Unugga Daryeelka Degdegga ah ee Neonatal (NICU) si loo daweeyo. Ka tagida kuleylka uurka markay dhasho, ilmaha yarka ah ee qoyan wuxuu ku yimaadaa jawi aad u qabow isla markaaba wuxuu bilaabaa inuu kuleylka lumo. Inta badan kuleylka wuxuu dhacaa daqiiqadaha ugu horreeya dhalashada ka dib sida daraadeed haddii aan lagu kululeyn 10-20 daqiiqo ee ugu horreeya, ilmuhu wuxuu lumin karaa kuleylka ku filan heerkulka jirkooda sidaasna uu ugu dhaco heer aad u hooseeya. Ilmaha qaarkood waxay halis ugu jiraan inay qabow ku dhoco, kuwan waxaa ka mid ah:
  • Ilmaha hore ee ku dhashay wax ka yar 37 toddobaad uurjiif
  • Ilmaha miisaankoodu hooseeyo
  • Ilmaha hooyooyinka qaba sonkorow
  • Ilmaha u baahan in dib loo soo nooleeyo markay dhashaan
  • Ilmaha ay hooyadu ku leedahay caabuq xagga foosha ah
Si kastaba ha noqotee, dhammaan dhallaanka waxay u nugul yihiin hypothermia saacadaha ugu horreeya dhalashada ka dib, marka waxaa muhiim ah in la qaado tallaabooyin fudud ka dib dhalashada si aad u ilaaliso dhallaankaaga diiranaantiisa.

Maxaa laga doonayaa kooxda dhalmada inay sameeyaan si ay u hubiyaan in cunugeyga lagu hayo diirimaad?

  • Hubso heerkulka qolka dhalashada inuu ugu yaraan yahay 24°C
  • Hubi qaboojiyaha iyo marwaaxadaha qolka dhalashada iney dansanyihiin ama ka fogyiin ilmaha
  • Daaqadaha ha xirnaadan
  • Daar kuleyliyaha haddii ay macquul tahay
  • Dhalashada ka dib, ilmahaagu si dhakhso ah waa in loo angajiyaa koofiyadna waa in loo saara madaxa.
Haddii ay jiraan arrimo kale oo khatar ah, koofiyad ayaa la saari doonaa madaxa cunuggaaga si loogu digo dhammaan xubnaha kooxda in ilmahaagu uu aad ugu badan yahay inuu qabow ku dhaco. Mar alla markii ilmahaagu la qalajiyo, shukumaanka qoyan ee loo isticmaalo in lagu qalajiyo cunuggaaga waa laga saari doonaa waxaana lagu beddeli doonaa buste. Inta lagu jiro maqaarka taabashada maqaarka, cunuggaaga waxaa lagu dabooli doonaa bustayaal. Waxaa lagugu dhiirigelin doonaa inaad quudiso cunuggaaga ama aad u siiso caanaha naaskaaga oo aad siiso dhallaankaaga saacad gudaheed. Qubayska ilmahaagu waa inuu sugaa ilaa ilmuhu kala qabsado jawiga oo uu ilaaliyo heerkulkiisa. Heerkulka ilmaha ayaa la hubin doonaa waxyar ka dib dhalashada si loo hubiyo in tani ay ku jirto tirada caadiga ah ee heerkulka.

Sideed u caawin kartaa cunuggaaga?

Waalid ahaan, waad ka caawin kartaa kooxda dhalmada sidii loo hubin lahaa in ilmahaagu diiran yahay. Waxaa jira waxyaabo badan oo aad sameyn karto si aad u caawiso:
  • U sheeg umulisada ama shaqaaalaha gurmadka haddii qolka dhalmada uusan diiranayn. Tani waa mid aad muhiim u ah kahor iyo saacadaha dhalashada ka dib.
  • Tan macnaheedu waxay noqon kartaa in la xasuusiyo umulisada ama shaqaalaha gurmadka si loo xiro daaqadaha loona damiyo qaboojiyaha/marwaaxada, ama loo daaro kuleylka
  • Hubso in in cunugaagu huwanyahay buste mar waliba.
  • Hubso in ilmahaagu uu koofiyadda madaxa ugu jirto 12ka saacadood ee ugu horreeya; ilaa 25% kuleylka lumista wuxuu ka imaan doonaa madaxa ilmaha haddii aan la daboolin.
  • Haddii koofiyad la saaray madaxa cunuggaaga markaa fadlan ku hay mudo 12 saacadood ah. Caadi ahaan waad ka saari kartaa koofiyadda oo waxaad ku beddeli kartaa mid ka mid ah koofiyadaha dhallaankaaga.
  • Markaad u labisato cunuggaaga waqtiga, kululey dharka iyo bustayaasha kahor. Tan waad sameyn kartaa adigoo dharka ilmaha ku dhejinaya maqaarkooga ama dharkooga hoostiisa.
  • Markaad sariirta ku jirto, hubi in ilmahaagu si fiican u daboolan yahay. Ilmuhu badanaa waxay u baahan yihiin hal ama laba lakab oo dhar ah ama gogol ah in ka badan kuwa waaweyn.
  • U sheeg umulisada ama shaqaalaha gurmadka haddii aad u maleyneyso in neefsashada ilmahaagu aysan caadi ahayn.
  • Haddii aad dareento in ilmahaagu si dhakhso leh u neefsanayo muddo joogto ah (in ka badan 60 neefsasho daqiiqaddii), ama u muuqda inuu la halgamayo neefsashada, sanka oo shanqadh ka dhawaaqaya ama shanqadh bixinaya neef kasta, markaa fadlan u sheeg xubin ka mid ah kooxda caawimaada.
  • Ilmuhu waxay isticmaalaan tamar si ay naftooda ugu kululaadaan, halkaas waxaa lagugu dhiirigelin doonaa inaad si joogto ah u quudiso cunuggaaga waana lagu taageeri doonaa sidaas. Ilmaha qaarkood waxay u baahan karaan quudin badan oo isdaba joog ah. Si kastaba ha noqotee, cunug caafimaad qaba wuxuu u baahan doonaa inuu helo quudin ugu yaraan seddexdii saacadoodba mar maalmaha ugu horreeya ee nolosha.

Mudo intee leeg ayaan qaadayaa talaabooyinkan?

Haddii laguu kululeeyo, mar haddii ilmuhu qiyaastii lix saacadood jiro, markaa caadiyan waxay awoodi doonaan inay ku sii hayaan heerkulkooda heer caadi ah. U fiirsashada heerkulka ilmahaagu wuxuu sii socon doonaa ugu yaraan 12 saacadood. Ilmaha qaarkood oo aan caafimaad qabin ama u nugul waqtiga dhalashada (tusaale ahaan, cunug miisaankiisu hooseeyo) ayaa laga yaabaa inay u baahdaan taageero si ay u kululaadaan muddo dheer. Haddii aad wax su’aalo ah qabtid, fadlan weydii mid ka mid ah umulisooyinka ama shaqaalaha caafimaadka.
Posted on

Smoking in the home

Sigaar ku-cabista guriga

Close up of baby's hand clasping adult forefinger Waxay noqon kartaa mid adag inaad mar labaad sigaar cabto dhalashada cunuggaaga kadib. Si kastaba ha noqotee, qiiqa gacan labaad wuxuu wali kuu horseedi karaa waxyeelo weyn adiga, qoyskaaga, iyo gaar ahaan cunuggaaga cusub. Daraasadaha ayaa muujinaya in sigaar cabista inta lagu jiro iyo ka dib uurka ay halis u gelin karto cunuggaaga Cudurka Dhimashada ee Degdegga ah (SIDS)inuu qaado. Waa kuwan faa’iidooyinka qaarkood ee ah inaad gurigaaga ka dhigto mid aan qiiq lahayn:
  • dhallaanka iyo carruurta ka soo jeeda guryaha aan qiiqa lahayn waxa aad u yar inay haleelaan cudurro ay ka mid yihiin neefta iyo cudurka mininjaytis.
  • carruurta ku koray guryaha qiiqa ka baxa waxay u badan tahay inay noqdaan sigaar cabayaal laftooda.
  • Waxay u badan tahay inaad la kulanto shilalka ay sababaan sigaar cabista, sida dabka iyo dhaawacyada.

Taageero

Waxaad u badan tahay inaad si wanaagsan u joojiso adiga oo gacan ka helaya la-taliye sigaar-cabbid oo tababaran. Umulisadaada ama GP-gaaga ayaa kuu gudbin kara adeegyada joojinta sigaar cabista maxalliga ah ama waad is-tixgelin kartaa adiga oo adeegsanaya Helpline Sigaar-cabista NHS 0300 123 1044. Nooca joojinta taageerada sigaar cabista ee aad hesho waxay kuxirantahay meesha aad ku nooshahay iyo waxyaabaha aad doorbidayso. Jooji adeegyada sigaar cabista badanaa waxay bixiyaan:
  • Taageero usbuuc kasta ha ahaato waji-waji, taleefanka ama khadka tooska ah
  • Daawooyin bilaash ah ama daawo ku qoran warqad dhakhtar si ay kaaga caawiso joojinta sigaar cabista
Dhammaan daaweynta beddelka nikotiinta ah waa amaan in la isticmaalo inta lagu jiro naasnuujinta.

Sigaarka illektaroonigga ah

In kasta oo aan khatar badan ku jirin, sigaarka illektaroonigga ah wuxuu qaadaa qayb yar oo ka mid ah halista sigaar cabista. Haddii isticmaalka sigaarka elektaroonigga ah ama ‘qaawashada’ ay kaa caawiso inaad sigaar cabto, way ka nabad badan tahay adiga iyo cunuggaaga inaad sii waddo qiiqa. Haddii aad rabto inaad isticmaasho e-sigaar, waxaad wali ka heli kartaa caawimaad khibradeysan oo bilaash ah kagana timaadda khabiir ku takhasusay joojinta sigaar cabista.
Smoking and breastfeeding Smoke-free homes Safer sleep
Posted on

Mouth (oral) thrush

Finanka Afka

Close up of baby's open mouth showing white patches of thrush Finanka afka waa infekshin fangas ah oo dad badan ku dhaca. Si fudud oo dhakhso leh ayaa loo daaweyn karaa haddii uusan iskii u bogsan.

Sideen ku ogaanayaa inuu ilmahaygu cilladan qabo?

  • Ka fiiri ka-soobaxyo ama finan cad dhabannada cunuggaaga, cirridkiisa iyo qeybta kore ee afka. Finankani waxay u ekaan karaan dhibco caano ah, laakiin haddii aad xoqdo waxaad la kulmi meel adag.
  • Ilmahaagu wuu dhibsan karaa markii la naasnuujiyo ama xitaa wuu diidi karaa naaskaaga ama dhalada caanaha.
  • Mararka qaarkood carruurtu waxaa sidoo kale ku dhaca finanka xafaayadda markay qabaan cilladan. Waxay u ekaan kartaa casaan ama casaan dhalaalaya oo leh dhibco yar oo kor u soo bacsan waxaadna arki kartaa kareemada finanka ee caadiga ah inaysan waxtar u lahayn nadiifinta finankan.
  • Haddii aad naas nuujinayso waxaad arki kartaa inaad ibta naaska ku qabto finan, taasoo ka dhigaysa kuwa xanuun badan, casaan ah oo dillac uu ka muuqdo.

Daaweyn noocee ah ayaan heli doonnaa?

Dhakhtarkaaga ama booqdaha caafimaad ayaa kuu qori kara daaweynta antifungal. Nooca daaweyntu waxay kuxirantahay da’da cunuggaaga. Mudada daaweynta badanaa waxay qaadataa 7 maalmood. Haddii uusan jirin wax horumar ah usbuuc ka dib, weydii dhakhtarkaaga talo dheeraad ah.
  • Haddii aad naasahaaga ku qabto finan, dhakhtarkaaga sidoo kale wuxuu kuu qori doonaa daawo.

Sideen uga hortagi karaa cilladan?

  • Finanka afka ayaa sida caadiga ah khatartooda yaraan doonta maadaama nidaamka difaaca jirka ee ilmahaagu uu korayo.
  • Taxaddar dheeraad ah muuji markii aad nadiifinayso dhalooyinka, saabuunnada iyo qalabka kale ee quudinta.
  • Haddii aad wali qabto cilladan, naasahaaga dhaq nuujinta kadib. Adeegso biyo saafi ah, qallaji oo mari daaweyn kasta oo laguu qoro si looga fogaado in faafitaanka.
  • Si looga hortago infekshinka in uu soo laabto, hubi in marooyinka gacmaha lagu nadiifiyo ay u kala baxsan yihiin kuwa naasnuujinta kahor iyo kuwa ka dambeeya, iyo kuwa kahor iyo ka dib beddelka xafaayadda ilmaha.
Posted on

Breasts and genitals

Naasaha iyo xubnaha taranka ee dhallaanka

Newborn baby being weighed Waa caadi in naasaha ilmaha dhasha ah ay noqdaan wax yar oo bararsan oo laga yaabo inay caano ka baxaan, ha ahaato wiil ama gabar. Xubnaha taranka ee dhallaanka badanaa waxay u muuqdaan kuwo bararsan laakiin waxay caadi noqon doonaan si la mid ah jirkooda toddobaadyo gudahood. Gabdhuhu mararka qaarkood waxay leeyihiin dheecaan daruuro leh oo ka soo baxa xubinkooda taranka waxayna yeelan karaan xoogaa dhiig ah oo loo yaqaan ‘xilliga pseudo’ oo ay sababtay ka bixitaanka hormoonnadaada ay ka heshay iyada oo loo marayo ilmo galeenka. Tani waa caadi, si kastaba ha noqotee, haddii aad ka walaacsan tahay lahadal umulisada.
Posted on

Bumps and bruises

Burooyin iyo nabarro

Close up of baby's face with vertical red mark from forehead to chin from use of forceps during birth Ilmaha dhasha ah waxay badanaa leeyihiin barar (caput) iyo/ama nabarro madaxooda. Tani waxay noqon kartaa natiijada tuujinta iyo riixida waqtiga foosha oo inta badan tani waa ay dhammaan doontaa. Burooyinka iyo nabarrada waxay u badan tahay inay ku dhacaan venthouse gacan ka geysata ama dhalashada xoog leh waxayna ku dhici karaan hal ama labada dhinac ee madaxa. Waqtiyada qaarkood, kuwani waxay socon karaan toddobaadyo laakiin waxay si dabiici ah u xallismi doonaan, iyada oo aan loo baahan daaweyn.
Posted on

Reflux (possetting)

Mataga (cuntada caloosha)

Man holds baby who has vomited milk dripping out of its mouth Reflux oo loo yaqaano mataga caruurta waa marka qaar ka mid ah waxyaabaha ku jira caloosha ilmaha ay ka soo baxaan caloosha oo ay afka imaadan. Waxyaabaha caloosha ku jira waa aashito sababi kara kicitaan iyo raaxo darro. Tani waxay ka dhigi kartaa cunuggaaga inuu ooyo muddo dheer, dhabarka u xirto oo diido caanaha. Ilmaha badankood tani waa caadi oo badanaa si caadi ah ayay uga fiicnaadaan.

Miyaan caawimaad raadiya haddii taasi dhacdo?

  • Waa inaad talo raadsataa haddii ilmahaagu uu bilaabo matag xad dhaaf ah ama uu keeno caano cagaar ah, cagaar huruud ah ama u eg inuu dhiig ku jiro.
  • Caawimaad raadso haddii ilmahaagu qandho qabo, aad u hurdo badan yahay, uu qabo shuban, wuxuu leeyahay oohin aad u wanaagsan, waxay u muuqataa inay dillaacayso ama ay leedahay saxarada (poo) oo u muuqda mid madow ama dhiig ku jira.
  • Haddii reflux uu bilaabmayo lix bilood ka dib, caawimaad ka raadso GP-gaaga.

Maxaan sameyn karaa si aan u caawiyo ilmahayga?

  • Sii naas nuujin yar waqtiyo isku dhow.
  • Haddii dhalmada quudinta, sii cunuggaaga xaddi yar oo caano ah waqtiyo isdaba joog ah – yar iyo marar badan.
  • Babi (burp) ilmahaagu si joogto ah inta lagu jiro quudinta oo u xaji isaga si qumman ka dib quudinta ugu yaraan 30 daqiiqo.
  • Ka fogow isticmaalka kuraasta gawaarida isla marka quudinta la quudiyo.
  • Ka fogow dharka ama xafaayadaha ku dhagan caloosha.
  • Ka fogow soo-gaadhista dhammaan noocyada qiiqa, maadaama tani ay cunuggaaga ka dhigi karto mid oohin badan.
Reflux in babies
Posted on

Skin rash

Kasoobaxa maqaarka

Close up of baby's face with prominent skin rash Waxay caadi u tahay dhallaanka caafimaadk qaba inay ku dhacaan finanka maqaarka todobaadka ugu horreeya ama ka labaad ee noloshiisa. Furuurucaan waxaa loo yaqaan erythema toxicum neonatorum. Ma keento dhibaatooyin muddo-dheer ah mana u baahan tahay daaweyn. Hoos ugu dhaadhac isku xirka laxiriira finanka adigoon qandho qabin ama cuncun si aad u aragto sawirada ilmo qabo finankan oo aan dhib lahayn.
Newborn rashes
Posted on

Eye care

Daryeelka indhaha

Close up of baby's head supported by mother's hand while the eyelid of one of the baby's closed eyes is wiped with a tissue Ma jiro nadiifin gaar ah oo indhaha ilmaha looga baahan yahay ilaa indhaha ilmahaagu uu caabuq ku dhaco mooyee. Si kastaba ha noqotee, fiiri wixii calaamado ah oo ku dheggan indhaha, casaan ama dheecaan. Kuwani waxay u dhici karaan sabab muuqata laakiin waxay u muuqan karaan dheecaan huruud ah hal ama labada indhood. Haddii ay taasi dhacdo, fadlan u sheeg umulisadaada ama booqdaha caafimaadka, oo laga yaabo inay ka soo baxaan isha (indhaha) iyo/ama u diyaariso takhtarkaaga inuu qoro daaweynta.