કસુવાવડ અને બાળક ગુમાવવું: વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો

મને કહેવામાં આવ્યું છે કે મને પ્રારંભિક કસુવાવડ થઈ છે, મને કઈ સહાયતા મળી શકે?

કસુવાવડ દરેક મહિલા અને તેના જીવનસાથીને અલગ અલગ અસર કરે છે. આ સમય ખૂબ જ કષ્ટદાયક હોઈ શકે છે અને તમે આ ઘટના પછી જુદી જુદી લાગણીઓનો અનુભવ કરી શકો છો: ઉદાસી, ગુસ્સો, અપરાધ, ખોટ અને શોકની લાગણી. રિકવર થવા માટે તમને જરૂરી ઇમોશનલ સપોર્ટ મળે તેની ખાતરી કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. આ જરૂરિયાત પરિવાર અને મિત્રો સાથે વાત કરીને પૂરી થઈ શકે છે, ખાસ કરીને એવી વ્યક્તિ સાથે જેને કસુવાવડનો જાત અનુભવ થયો હોય. જો તમને લાગે કે તમને આનો સામનો કરવામાં કષ્ટ થઈ રહ્યું છે, તો તમારે તમારા GP પાસેથી સલાહ અને સહકાર લેવો જોઈએ.

મારી સાથે આવું શા માટે થયું?

દુર્ભાગ્યે, પ્રારંભિક કસુવાવડનું પ્રમાણ, (પ્રથમ 12 અઠવાડિયામાં એટલે કે પ્રથમ ત્રિમાસિકમાં પૂરી થઈ ગયેલી ગર્ભાવસ્થા) 5માંથી 1 જેટલું સામાન્ય છે. કસુવાવડ થવાનું કારણ ભાગ્યે જ સ્પષ્ટ થતું હોય છે, જોકે ગર્ભની રચના કરતાં રંગસૂત્રો (આનુવંશિક સામગ્રી અથવા ડીએનએ)માંની અસાધારણતાને આનું મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે. આ સામાન્ય રીતે એવી અસાધારણતા છે જે ગર્ભધારણનાં સમયે થાય છે જેના લીધે બાળકનો વિકાસ સામાન્ય રીતે થઈ શકતો નથી. યોગ્ય રીતે ન વિકસેલ પ્લેસેન્ટા પણ સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે. આ બધી સમસ્યાઓ ફરીથી થવાની શક્યતા નથી, અને સંભવિત રીતે તમારી આગામી ગર્ભાવસ્થા જન્મ સુધી સચવાઈ રહેશે. વધતી વય જેવા કસુવાવડનું જોખમ વધારતા અમુક પરિબળો તમારા નિયંત્રણમાં નથી. જો કે, અનિયંત્રિત ડાયાબિટીસ અથવા થાઇરોઇડ રોગ જેવી મેડિકલ પરિસ્થિતિઓ, તેમજ ધૂમ્રપાન, કેફીનનું સેવન અને તમારું બોડી માસ ઇન્ડેક્સ (BMI) જેવાં જીવનશૈલીના પરિબળો પણ જોખમમાં વધારો કરી શકે છે. આ પરિબળોને નિયંત્રિત કરી શકાય છે અને ભવિષ્યમાં તંદુરસ્ત ગર્ભાવસ્થાને સફળ બનાવવા માટે તમારે GPની સલાહ લેવી જોઈએ.

આનાં પછી શું થશે અને મારી પાસે મેનેજમેન્ટ માટે કયા વિકલ્પો છે?

કેટલીક કસુવાવડમાં, શરીરને સમજાય છે કે ગર્ભનો વિકાસ બંધ થઈ ગયો છે અને તમને રક્તસ્ત્રાવ શરૂ થાય છે, જેની સાથે ઘણીવાર પેટમાં દુખાવો પણ થાય છે. કેટલીક મહિલાઓમાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી અને આનું નિદાન માત્ર નિયમિત અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન દરમિયાન થાય છે. કસુવાવડના પ્રકાર અને તમારા વ્યક્તિગત સંજોગોના આધારે તમારા નિષ્ણાતની સલાહ દ્વારા તમને સારવાર માટે માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે.

• જો તમને કસુવાવડ વહેલી થાય છે, તો ગર્ભાશયમાંથી ગર્ભ કુદરતી રીતે અને સંપૂર્ણપણે દૂર થઈ શકે છે, એટલે કે તમને “સંપૂર્ણ કસુવાવડ” થાય છે. આ પ્રકારની કસુવાવડમાં કોઈ સારવારની જરૂર નથી.
• “અપૂર્ણ કસુવાવડ” એ છે જેમાં કસુવાવડ શરૂ થઈ જાય છે પરંતુ ગર્ભ સંપૂર્ણપણે દૂર થતો નથી, તે ગર્ભાશયમાં કેટલાક પ્રેગ્નન્સી ટિશ્યૂઝ છોડી દે છે.
• “મિસ્ડ (વિલંબિત) કસુવાવડ” એ છે કે જ્યાં બાળક ગર્ભાશયમાં મૃત્યુ પામે છે અને ઘણીવાર માતાને પીડા અથવા રક્તસ્રાવ જેવા કોઈ લક્ષણો દેખાતાં નથી.
• જો તમને “અપૂર્ણ”, “સંપૂર્ણ” અથવા “મિસ્ડ (વિલંબિત) કસુવાવડ” થઈ હોય તો તે માટે સંભવિત રીતે 3 જેટલા વિવિધ વ્યવસ્થાપન વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે. તે છે:
ગર્ભવતી (ગર્ભ કુદરતી રીતે પસાર થાય તેની રાહ જોવી)
મેડિકલ, અથવા
સર્જિકલ મેનેજમેન્ટ.

કેટલીક પરિસ્થિતિઓમાં, ગર્ભવતી અને મેડિકલ વ્યવસ્થાપન યોગ્ય નથી હોતું, ઉદાહરણ તરીકે જો કસુવાવડ થતાં પહેલાં પ્રસુતિ ખૂબ જ દૂર હતી, અથવા તમને રક્તસ્રાવનું ઉચ્ચ જોખમ હોય અથવા ચેપ વિશે પહેલેથી જ ચિંતા હોય. તમારા નિષ્ણાત નર્સ અથવા ડૉક્ટર તમારા માટે સૌથી યોગ્ય વિકલ્પો વિશે તમને સલાહ આપશે. ગર્ભાશયમાં ચેપ લાગવાનું નજીવું જોખમ પણ છે; આ જોખમ ત્રણેય મેનેજમેન્ટ વિકલ્પોમાં રહેલું છે.

ગર્ભનું વ્યવસ્થાપન

આમાં ગર્ભનો કુદરતી રીતે નિકાલ થાય છે કે કેમ તે જોવાનો અને રાહ જોવાનો સમાવેશ થાય છે. આ વિકલ્પનો ફાયદો એ છે કે આમાં કોઈ પણ પ્રકારનો હસ્તક્ષેપ હોતો નથી. 50% મહિલાઓને પછીથી વધુ મદદની જરૂર પડી શકે છે. લક્ષણો શરૂ થવામાં થોડો સમય (થોડા અઠવાડિયા સુધી) પણ લાગી શકે છે અને રક્તસ્રાવ 3 અઠવાડિયા સુધી ચાલી શકે છે. તમને સામાન્ય રીતે બે અઠવાડિયા સુધી રાહ જોવાની સલાહ આપવામાં આવશે, પરંતુ જો ત્યાં સુધીમાં તમને કોઈ રક્તસ્ત્રાવ ન થાય તો તમને દવા અથવા સર્જરીની ભલામણ કરવામાં આવી શકે છે. રક્તસ્રાવની શરૂઆતનો અનિશ્ચિત સમય અને રાહ જોતી વખતે થતી સમસ્યા ગર્ભ વ્યવસ્થાપનના ગેરફાયદા છે. તમે જોઈ શકો છો કે ગર્ભ લોહીની ગાંઠો સાથે બહાર નીકળી રહ્યો છે. આ વિકલ્પ તમારા માટે યોગ્ય છે તેની ખાતરી કરવા માટે તમારા નિષ્ણાત તમને કાળજીપૂર્વક કાઉંસેલિંગ આપશે. કસુવાવડના લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા માટે ખાતરી કરો કે તમારી પાસે સેનિટરી પેડ્સ, પેઈન રિલીફ અને ઘરે મદદ કરવા માટે સપોર્ટ છે. જો તમને મોટી ગાંઠો અથવા પીડા સાથે ખૂબ જ ભારે રક્તસ્ત્રાવ થતો હોય કે જે સામાન્ય પેઈન રિલીફથી નિયંત્રિત ન થાય તો તમારે તાત્કાલિક મેડિકલ સહાય લેવી જોઈએ અને તમારા નજીકના અકસ્માત અને ઇમર્જન્સી (A&E) વિભાગમાં હાજર થવું જોઈએ. તમારે તમારા લોકલ અર્લી પ્રેગ્નન્સી યૂનિટ (EPU) સાથે ફોલો-અપ કરવું જોઈએ. જો તમને કોઈ નોંધપાત્ર રક્તસ્રાવનો અનુભવ ન થાય અથવા 3 અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રક્તસ્ત્રાવ ચાલુ ન હોય, અથવા ઉચ્ચ તાપમાન/ફ્લૂ જેવા લક્ષણો હોય તો તમારું EPU સામાન્ય રીતે તમને ફરીથી તપાસશે. જો તમારા લક્ષણો કસુવાવડનાં લક્ષણો જેવાં હોય તો તમારું EPU તમને કસુવાવડના ત્રણ અઠવાડિયા પછી યુરિનરી પ્રેગ્નન્સી ટેસ્ટ કરવા અથવા કસુવાવડ પૂર્ણ થઈ છે કે કેમ તેની ખાતરી કરવા માટે રિપીટ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન કરવાનું કહી શકે છે.

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ

આમાં કસુવાવડ શરૂ કરવા માટે કેટલીક દવા લેવાનો સમાવેશ થાય છે. તમારે યોનિમાર્ગમાં મિસોપ્રોસ્ટોલ નામની દવા દાખલ કરવી પડશે (કેટલાક સંજોગોમાં તેને મોં વાટે પણ લેવામાં આવે છે). કેટલાક EPU મહિલાઓને પહેલા મીફેપ્રિસ્ટોન નામની ઓરલ ગોળી લેવાની અને એનાં 2 દિવસ પછી યોનિમાર્ગમાં દવા મૂકવાની સલાહ આપે છે. આ દવા લગભગ 80-90% મહિલાઓમાં સફળ થાય છે. આ દવાને લીધે ક્યારેક ઝાડા અને ઉબકા સહિત કેટલીક આડઅસર થઈ શકે છે. તમને લોહીની ગાંઠ સાથે ભારે રક્તસ્ત્રાવ તેમજ ખેંચાણ અને દુખાવો થઈ શકે છે. જો તમને મોટી ગાંઠો અથવા પીડા સાથે ખૂબ જ ભારે રક્તસ્ત્રાવ થતો હોય જે સામાન્ય પેઈન રિલીફથી નિયંત્રિત ન થાય તો તમારે તાત્કાલિક મેડિકલ મદદ લેવી જોઈએ અને A&E માં જવું જોઈએ. જો મિસોપ્રોસ્ટોલ લીધા પછી પ્રથમ 48 કલાકમાં તમને નોંધપાત્ર રક્તસ્રાવ બન થાય, તો તમારે તમારા સ્થાનિક EPUને જાણ કરવી જોઈએ. આ વિકલ્પ તમારા માટે યોગ્ય છે તેની ખાતરી કરવા માટે તમારા નિષ્ણાત તમને કાળજીપૂર્વક કાઉંસેલિંગ આપશે. ખાતરી કરો કે કસુવાવડના લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા માટે તમારી પાસે સેનિટરી પેડ્સ, પેઈન રિલીફ અને ઘરે મદદ કરવા માટે સપોર્ટ છે. આ પ્રકારના મેનેજમેન્ટનો ફાયદો એ છે કે તે કસુવાવડને વેગ આપે છે અને સર્જિકલ પ્રક્રિયાનાં જોખમને ટાળે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, દવા અસફળ રહેતાં મહિલાઓને રિપીટ ટેબ્લેટ અથવા સર્જરીની ઓફર કરવામાં આવે છે. કેટલાક પ્રેગ્નન્સી ટિશ્યૂઝ પાછળ રહી જવાનું નાનું જોખમ પણ રહેલું છે; જે મોટાભાગે તે પછીના પિરિયડ સાથે કુદરતી રીતે દૂર થઈ જાય છે, પરંતુ કેટલીક મહિલાઓ તેને દૂર કરવા માટે સર્જરી કરવાનું પસંદ કરે છે. તમારે તમારા લોકલ અર્લી પ્રેગ્નન્સી યૂનિટ (EPU) સાથે ફોલો-અપ કરવું જોઈએ. જો તમને કોઈ નોંધપાત્ર રક્તસ્રાવનો અનુભવ ન થાય અથવા ઉચ્ચ તાપમાન/ફ્લૂ જેવા લક્ષણો ન દેખાય તો તમારું EPU સામાન્ય રીતે તમને ફરીથી તપાસશે. જો તમારા લક્ષણો કસુવાવડ પૂર્ણ થઈ છે એ બતાવતા હોય તો તમારું EPU તમને કસુવાવડના ત્રણ અઠવાડિયા પછી યુરિનરી પ્રેગ્નન્સી ટેસ્ટ કરવા માટે કહેશે. જો તમારો ટેસ્ટ પોઝિટિવ આવે અથવા કસુવાવડના 3 અઠવાડિયા પછી રક્તસ્ત્રાવ ચાલુ રહે, તો તમારે તમારા EPUને જાણ કરવી જોઈએ જેથી તેઓ ફોલો-અપ ચાલુ રાખે.

સર્જિકલ મેનેજમેન્ટ

આને પરંપરાગત રીતે “D↦C” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આમાં ગર્ભાશયમાંથી પ્રેગ્નન્સી ટિશ્યૂઝને દૂર કરવા માટે એક નાની સક્શન ટ્યુબને દાખલ કરવા માટે સર્વિક્સ (ગર્ભાશયની ગરદન) ને ધીમેથી ખોલવા (વિસ્તારવા)નો સમાવેશ થાય છે. કોઈ પણ અસામાન્ય પ્રેગનન્સી ટિશ્યૂને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ જોવા માટે હોસ્પિટલની લેબમાં મોકલી શકાય છે. સર્વિક્સને વધુ સરળતાથી ખોલવા માટે પ્રક્રિયા પહેલા તમને દવા આપવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા સામાન્ય એનેસ્થેટિક (જેમાં તમે ઊંઘતા હશો) અથવા MVA (મેન્યુઅલ વેક્યુમ એસ્પિરેશન) તરીકે ઓળખાતી સ્થાનિક એનેસ્થેટિક હેઠળ કરી શકાય છે. આ પ્રક્રિયામાં લગભગ 20 મિનિટનો સમય લાગે છે. ગોળીઓ અથવા “ગેસ એન્ડ એર”(એન્ટોનોક્સ)જેવા વધારાનાં દર્દ નિવારકની સલાહ આપવામાં આવી શકે છે. સર્જિકલ મેનેજમેન્ટ સાથે સંકળાયેલા જોખમોમાં ભારે રક્તસ્રાવ, ગર્ભાશયનાં અસ્તરમાં ડાઘ (એડેશન) અને ચેપનો સમાવેશ થાય છે. આની સાથે એક નાનું જોખમ એ પણ સંકળાયેલું છે કે કેટલાક પ્રેગ્નન્સી ટિશ્યૂ ગર્ભાશયમાં રહી જાય છે જે ક્યારેક કુદરતી રીતે જાતે જ દૂર થઈ જાય છે અથવા એને ઓપરેશન દ્વારા દૂર કરવા પડી શકે છે. સૌથી ગંભીર સંભવિત મુશ્કેલી એ છે કે ગર્ભાશયમાં છિદ્ર થઈ જાય છે, પરંતુ આવું ભાગ્યે જ થાય છે. સર્જરી પછી, જો તમારું બ્લડ ગ્રુપ રીસસ નેગેટિવ હોય, તો રીસસ આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન(સમપ્રતિરક્ષણીયકરણ) નામની સમસ્યાને રોકવા માટે તમને એન્ટિ-ડી નામનું ઇન્જેક્શન આપવું જોઈએ. રીસસ આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન (સમપ્રતિરક્ષણીયકરણ) એ છે જેમાં તમારું શરીર તમારા ગર્ભ સામે એન્ટિબોડીઝ વિકસાવે છે કારણ કે તમારું બ્લડ ગ્રુપ તમારા બાળક કરતાં અલગ છે (એટલે ​​​​કે તમારા બાળકનું બ્લડ ગ્રુપ રીસસ પોઝિટિવ છે). ભવિષ્યની ગર્ભાવસ્થામાં એન્ટિબોડીઝ પ્લેસેન્ટાને પાર કરશે અને તમારા રીસસ પોઝિટિવ બાળકનાં બ્લડ સેલ્સ પર હુમલો કરશે; ગર્ભાવસ્થાના પ્રારંભમાં સર્જરી પછી આવું થતું અટકાવવા માટે એન્ટિ-ડી આપવી જોઈએ.

મારે કયા ચિંતાજનક લક્ષણો પર ધ્યાન આપવું જોઈએ?

રક્તસ્ત્રાવ કસુવાવડ પછી લગભગ બેથી ત્રણ અઠવાડિયામાં બંધ થવો જોઈએ. જો તમને ત્રણ અઠવાડિયા પછી પણ રક્તસ્ત્રાવ થતો હોય, તો તમારે તમારા સ્થાનિક EPUનો સંપર્ક કરવો જોઈએ. જો તમને ભારે રક્તસ્ત્રાવ, પેટમાં તીવ્ર દુખાવો, તાવ અથવા ગંધાતો સ્રાવ થતો હોય તો તમારે તમારા અર્લી પ્રેગ્નન્સી યૂનિટનો સંપર્ક કરવો જોઈએ અથવા તમારા સ્થાનિક A&Eની મુલાકાત લેવી જોઈએ.

કસુવાવડ પછી શું થાય છે?

પ્રારંભિક કસુવાવડ ખૂબ જ સામાન્ય છે અને 5 માંથી 1 મહિલાને કોઈ સ્પષ્ટ કારણ વગર કસુવાવડ થાય છે. આ ઘટના આઘાતજનક હોઈ શકે છે અને ફરીથી ગર્ભધારણનાં પ્રયાસમાં અનેક મુશ્કેલી ઊભી કરે છે, તમે આનાં કારણો અને આવું ફરી થવાની શક્યતા વિશે જાણવા ઉત્સુક હશો. જો કે, પુરાવા દર્શાવે છે કે મોટાભાગના યુગલોમાં બે પ્રારંભિક કસુવાવડ પછી પણ સફળ ગર્ભાધાન થાય છે. જો તમને ત્રણ કે તેથી વધુ પ્રારંભિક કસુવાવડ થઈ હોય (જે 1% યુગલોમાં જોવા મળે છે) તો કસુવાવડ શા માટે થઈ રહી છે અને એની સારવાર ઉપલબ્ધ છે કે નહીં તે જાણવા માટે તમારા GP તમને નિષ્ણાત પાસે ટેસ્ટ અને તપાસ માટે મોકલી શકે છે. કમનસીબે, આ બધી તપાસ પછી પણ કસુવાવડ શા માટે થઈ તેનું ચોક્કસ કારણ શોધવું શક્ય ન પણ બને, જે ખૂબ નિરાશાજનક બાબત છે; આ પ્રશ્નનો જવાબ મેળવવા માટે આ વિષય પર સંશોધન થવું ઘણું જરૂરી છે. જોકે, એનાં પછી પણ સફળ ગર્ભાવસ્થા શક્ય છે, ખાસ કરીને જો તમારી ટેસ્ટનાં પરિણામો સામાન્ય હોય.

હું ફરીથી ગર્ભધારણ ક્યારે કરી શકું?

અર્લી પ્રેગ્નન્સી યૂનિટ (EPU) સાથે તમારું ફોલોઅપ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી તમે રાહ જુઓ તે જરૂરી છે. તમારો આગામી પિરિયડ સામાન્ય રીતે કસુવાવડના લગભગ 4-6 અઠવાડિયા પછી આવવો જોઈએ. સામાન્ય રીતે ગર્ભધારણ માટે ફરીથી પ્રયાસ કરવાનું શરૂ કરતાં પહેલાં તમારી બૉડી ક્લોકને ફરીથી સેટ થવામાં મદદ કરવા માટે તમારા આગામી પિરિયડની રાહ જોવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. તમે નવી ગર્ભાવસ્થા શરૂ કરવા માટે ભાવનાત્મક તેમજ શારીરિક રીતે તૈયાર છો તેની ખાતરી કરવી પણ જરૂરી છે. ભાવનાત્મક રિકવરી ઘણીવાર તમારી શારીરિક રિકવરી કરતાં વધુ સમય લે છે.